Hougoumont - słynna obrona prawego skrzydła Wellingtona (14.08.2015)

Po zwiedzeniu Plancenoit i La Belle Alliance udałem się polną drogą w stronę słynnej farmy Hougoumont. Nie ukrywam, że dopiero jak zobaczyłem czerwone mury tej mini-twierdzy to poczułem dreszcze i zacząłem "czuć" historię tego miejsca. 18 czerwca 1815 roku znajdowała się ona na prawym skrzydle Wellingtona i w planach Księcia to miejsce odgrywało bardzo ważną rolę. Zdawał on sobie  sprawę z tego, że jeżeli dojdzie do utraty tego strategicznego punktu - jego Armia będzie zagrożona rozsypką. Stąd jego rozkaz do dowódcy garnizonu Macdonell'a - "broń tego miejsca do samego końca!" Co do Napoleona, to na początku bitwy, około 11.30 jego uwaga była raczej skupiona na frontalnym ataku i zdobyciu wioski Mont St Jean która znajdowała się za centrum Armii Wellingtona. Planował on co prawda atak na Hougoumont, ale raczej miało to na celu zwabienie rezerw brytyjskich z centrum na prawe skrzydło. Nigdy nie przypuszczał, że to miejsce zwiąże walką 23 % jego piechoty ! Była to głównie wina Księcia Jeroma, który nie stosując się do wskazówek Cesarza i Reille'a - szturmował bramy i mury zabudowań. Na początku bitwy stosunek sił atakujących do obrońców wynosił 5:1, z biegiem czasu Wellington wysyłał posiłki na pomoc w tym elitarne oddziały Foot Guards i Coldstream Guards - w sumie 18 kompanii. Największa liczebność obrońców w jednym czasie wynosiła około 2600 żołnierzy. Byli oni dobrze zaopatrzeni w amunicję dzięki heroicznym wysiłkom szeregowca Brewer'a z The Royal Wagon Train - w kluczowym momencie dostarczył on wóz z zapasami prochu i kul.

Pomimo przewagi liczebnej i ogniowej Francuzom nie udało się zdobyć budynków Hougoumont, mimo wdarcia się na dziedziniec przez Północną Bramę małego oddziału który został wybity do nogi poza młodziutkim doboszem. Brama została zamknięta i zabarykadowana z powrotem co pokazuje pięknie nowy pomnik wzniesiony na 200-lecie obchodów Bitwy pod Waterloo. Dzięki dużemu zainteresowaniu tym miejscem i samą bitwą, zwłaszcza w 2015 roku kiedy wypadała sławetna rocznica - Hougoumont zostało przekształcone w prawdziwą atrakcję dla turystów. W Wielkiej Stodole zrobiono piękny pokaz multimedialny przedstawiający obronę tego miejsca - do tego mini-muzeum i sklepik. Wszystkie pomniki i tablice sfotografowałem i można je zobaczyć poniżej 

 Wschodnia część muru

 Widok z zewnątrz przez otwory strzelnicze na zabudowania farmy

 Południowa część muru

 Tablica upamiętniająca śmierć Generała Baudina który zginął w tym miejscu

Jedno z kilku drzew które pamiętają bitwę sprzed 200 lat - na dole widać ślady po kulach

Południowa brama Hougoumont 

Walka przy Południowej Bramie

Grzebanie poległych przy Południowej Bramie

Denis Dighton, malarz brytyjski, przybyły na pole bitwy kilka dni po jej zakończeniu malował sceny jakie zobaczył - nawet po paru dniach grzebano jeszcze zmarłych - przygląda się temu dwóch Pruskich oficerów

Tablica upamiętniająca obronę Południowej Bramy przez 2 batalion Coldstream Guards - ufundowana w 1965 roku

Pokaz multimedialny w Dużej Stodole Hougoumont

 Tablica upamiętniająca 1 Pułk Foot Guards, a zwłaszcza 2 i 3 batalionu lekkich kompanii, którzy zginęli broniąc Hougoumont - ufundowana w 1977 roku

 Brama południowa od dziedzińca razem z przylegającym budynkiem

 Kapliczka położona wewnątrz muru, na jej murach znajdują się tablice pamiątkowe - częściowo zniszczona

 Tablica pamiątkowa z 1907 roku upamiętniająca żołnierzy Pułku Foot Guards

Widok na ogród farmy

 Tak wyglądała farma Hougoumont w 1815 roku, zwraca uwagę las chroniący te budynki od wschodu i południa. Dziś zostało tylko kilka martwych drzew. Na zachodzie widać pustą przestrzeń którą Francuzi nie wykorzystali aby umieścić tam artylerię i bombardować mury i ściany budynków. Zwrócił na to uwagę brytyjski weteran broniący tego miejsca który napisał w 1836 roku w United Service Journal, że to miejsce było kompletnie nie bronione i Francuzi zaprzepaścili wielką szansę na złamanie obrońców - według niego był to kluczowy błąd który skończył się dla nich porażką.

 Kilka fantów znalezionych na terenie Hougoumont

 Tablica upamiętniajaca postawę żołnierzy Royal Wagon Train którzy zaopatrywali obrońców w amunicję

Widok na Północną Bramę, po prawej stronie znajdowała się stodoła

Słynny obraz Roberta Gibb'a przedstawiający kluczowy moment zamknięcia Północnej Bramy, nielicznych Francuzów którzy dostali się do środka wybito co do jednego

 Nowy pomnik, odsłonięty z okazji 200-lecia Bitwy pod Waterloo który upamiętnia ten słynny moment - sam Książę Wellington stwierdził po bitwie, że było to kluczowe wydarzenie dla całej bitwy !

 Kolejna tablica upamiętniająca kapitana Craufure'a z 3 Pułku Foot Guards który zginął przy tym murze

 Jeden z kilka grobów w wewnętrzym ogrodzie farmy

 Granitowy pomnik poświęcony poległym Francuzom w atakach na Hougoumont - poniżej znajdują się słowa Napoleona ze Św. Heleny - La terre paraissait orgueilleuse de porter tant de Braves - Ziemia jest dumna z tego, że trzyma w sobie takich dzielnych ludzi !

 Tablica upamiętniająca żołnierzy z 2 batalionu Foot Guards którzy zginęli broniąc farmy

Plancenoit i La Belle Alliance - śladami bitew 1815 roku (14.08.2015)

Zaletą pola bitwy pod Waterloo jest to, że jest małe. Znaczy się - człowiek może zwiedzić wszystko w krótkim czasie. W porównaniu chociażby z takim Lipskiem, gdzie pole bitwy rozciągało się na dziesiątki kilometrów, miejsce ostatniej batalii Napoleona wydaje się być skondensowaną miniaturą.

Moim kolejnym przystankiem po Ferme du Caillou było Plancenoit. Patrząc na mapę wydaje się to logiczne - jest najbliżej :) Pół godziny spokojnego marszu i już zobaczyłem tablicę z napisem Plancenoit. Teraz jest to dość senne i leniwe miasteczko, które służy jako sypialnia dla ludzi pracujących w Brukseli czy też w Charleroi. Nie różniło by się od setek podobnych do siebie miejscowości, gdyby nie przelana krew na jej ulicach w czerwcu 1815 roku. Mianowicie toczyły się tam krwawe walki między Francuzami a Prusakami Bluchera. Napoleon nie planował tam kierować swoich żołnierzy, ale niejako był zmuszony tym, co się stało w godzinach wieczornych między 17 a 18.

Na początku bitwy, ok 11.30, Plancenoit znajdowało się za plecami prawego skrzydła Francuzów a na wschód od tej miejscowości stała Gwardia Cesarza, której oddziały ciągle przybywały na pole bitwy. Jak już wspomniałem wcześniej, Napoleon nie brał pod uwagę żadnych działań na tym obszarze, jego cała uwaga była skupiona na złamaniu linii Wellingtona która rozciągała się od farmy Hougoumont na zachodzie po farmę Papelotte na wschodzie. W tym momencie groźba ataku ze strony Prusaków nie istniała w głowach sztabowców Napoleona, jak i samego Cesarza.

Sytuacja zmieniła się po 17, kiedy to zauważono obce oddziały zmierzające w stronę Plancenoit i prawego skrzydła Armii Francuskiej. Okazało się, że są to wojska pruskie, co było wielkim szokiem dla Napoleona - jego prawa flanka była zagrożona. Został on zmuszony poświęcić swoje cenny rezerwy, a zwłaszcza Młodą Gwardię.

Przed godziną 18 zaczął się pierwszy zmasowany atak Prusaków na Plancenoit, do ataku ruszyły: 5 batalionów z 16 Brygady Hillera i kolejne 5 z 15 Brygady Losthina - w sumie 6500 żołnierzy. Rozpoczęła się krwawa walka o każdy dom, każdą ulicę i zaułek. Francuskie działa i haubice dziesiątkowały napastników kartaczami z najbliższej odległości, jednak mimo to przewaga liczebna Prusaków zaczęła dawać się we znaki. Napoleon, widząc zagrożenie i nie mając wyjścia, wysłał swoją cenną rezerwę do obrony tego newralgicznego odcinka. Do ataku ruszyło 5 batalionów Młodej Gwardii - w sumie 4750 ochotników z Paryża i Lyonu. Dowodził nimi Generał Duhesme, człowiek o nikczemnej sławie okrutnika wyniesionej jeszcze z Hiszpanii, ale dzielny żołnierz. W przeciągu godziny oczyścili Plancenoit i prawa flanka stała się znów bezpieczna.

Taki stan rzeczy nie trwał długo - Prusacy zaczęli rzucać do walki nowe odwody i Francuzi znowu zaczęli się wycofywać pod naporem wroga. Cesarz nie mógł poświęcić więcej, niż 2 bataliony Starej Gwardii. One też zostały skierowane do kolejnego odparcia przeciwnika. Dało to Napoleonowi czas do rzucenia do walki swojej ostatniej rezerwy - Starej Gwardii i spróbować tym atakiem złamać Wellingtona. Jak to się skończyło wszyscy wiemy (Merde ! ) i rozbite wojska francuskie zaczęły się wycofywać - bitwa była przegrana.

 Tablica upamiętniająca obronę Plancenoit przez dwa bataliony 5 Pułku Piechoty, które były pierwszymi które dały odpór atakującym Prusakom

 Kościół w Plancenoit, niestety nie jest to budynek z 1815 roku, ale wokół niego toczyły się największe walki co upamiętniają tablice zamontowane na jego ścianach.

 Tablica upamiętniająca Młodą Gwardię pod dowództwem generała Duhesme, który został śmiertelnie ranny i dwa dni po bitwie zmarł.

 Tablica upamiętniająca 1 i 2 Kompanię 8 Pułku Artylerii Pieszej która dzielnie stawała na ulicach Plancenoit.

 Tablica upamiętniająca porucznika M.Louis'a który poległ 18 czerwca

 Wnętrze kościoła

 Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy Niemieckich, wzniesiony w trzy lata po bitwie w miejscu gdzie znajdowała się francuska bateria. Przy nim biegnie droga do Lasne skąd atakował Korpus Bulowa.

 Wychodząc z Plancenoit i idąc w stronę La Belle Alliance znajduje się tablica upamiętniająca atak 5 Pułku Kirasjerów Milhaud'a na brytyjską piechotę.

 Przy pomniku "Rannego Orła" - został on wzniesiony 28 czerwca 1904 roku i na tą okazję przybyło 100 tysięcy widzów ! Była to uroczystość z prawdziwą "pompą" w której uczestniczyli potomkowie poległych.

 Z boku "Rannego Orła" znajduje się tablica upamiętniająca udział Polaków - słynnego "Szwadronu Elby" który walczył dla Cesarza do samego końca

 Widok na kolumnę Victora Hugo

 Kolumna Victora Hugo wzniesiona w 1956 roku - budowę zaczęto w 1912 roku ! W czasie bitwy w tym miejscu znajdował się punkt dowodzenia Napoleona.

 Fragment wiersza Victora Hugo pod tytułem "L'Expiation" opublikowanego w tomie wierszy pod tytułem "Les Chatiments" (polskie tłumaczenie tomu: "Chłosta")

 Tablica upamiętniająca Francuski Korpus Medyczny

 La Belle Alliance - tu po bitwie spotkał się Wellington z Blucherem - w historiografii niemieckiej Bitwę pod Waterloo nazywa się "Schlacht bei La Belle Alliance"

 Tablica upamiętniająca spotkanie Wellingtona z Blucherem po wygranej bitwie

 Tablica upamiętniająca 6 Pułk Artylerii Pieszej pułkownika Hulot'a który skutecznie wspierał I Korpus Armii Cesarza

 Droga prowadząca z La Belle Alliance do farmy Hougoumont, w tle widać The Lion's Mound

 Za laskiem z lewej strony znajduje się Hougoumont, w czasie bitwy ten odcinek był "napakowany" atakującymi kolumnami francuskiej piechoty.